Obok drogi gminnej prowadzącej na Palenicę (687 m n.p.m.), między półrolkami Tyców i Łajczaków, na działce niegdyś należącej do rodziny Walerii i Feliksa Żyrków, a następnie Anny i Jana Berków, aktualnie Małgorzaty i Wojciecha Soblów, w bliskim sąsiedztwie „Szlaku Papieskiego” znajduje się mała kapliczka ku czci Matki Bożej.
Niewiele jest miejsc sakralnych na terenie Ciśca (oprócz kościoła parafialnego), które upamiętniają wybór Polaka, w owym czasie biskupa ordynariusza tej ziemi, na papieża. W Kapliczce pod Palenicą dokonano tego upamiętnienia w formie medalionu, wpisując to wydarzenie w kontekst maryjny, czyli kult Matki Bożej.
Historia
W latach 20. XX wieku Alojzy Żyrek, młody mieszkaniec Ciśca, został powołany do wojska. Wcześniej zakochał się w młodej i pięknej góralce z Żabnicy. Po trzech latach służby powrócił do domu. Jego pragnieniem było poślubienie wybranki. Kiedy dowiedział się, że ukochana musiała spełnić wolę swoich rodziców i wyjść za mąż za ich wybrańca, popadł w głęboką melancholię, pogrążył się w głębokim smutku i stronił od otoczenia. Często wychodził do lasu w stronę Prusowa, gdzie przebywał w samotności. W niedługim czasie ludzie zauważyli na drzewie pod Palenicą kapliczkę, a przy niej modlącego się Alojzego Żyrka. Swego stanu cywilnego nie zmienił do końca życia, a zawód miłosny koił na modlitwie przy kapliczce, którą najprawdopodobniej wykonał sam.
Kapliczka była kilkukrotnie zmieniana. Przez długie lata Bożym Domkiem opiekowała się nieznana z nazwiska kobieta z Żabnicy. Być może ukochana Alojzego też cierpiała i ze swojego losu zwierzyła się któremuś z potomstwa, prosząc o opiekę nad kapliczką.
Opis architektoniczny
Jeszcze trzynaście lat temu opis kapliczki autorstwa W. Ficonia był taki, że to drewniany Domek Boży w stylu tradycyjnej chatki góralskiej o wymiarach 26 x 20 x 52 cm, wysokości do kalenicy, umieszczony na starym drzewie morwowym. Kapliczka była nakryta dwuspadowym, gontowym daszkiem, w szczycie którego umieszczono drewniany krzyżyk. Trzy przeszklone okienka zakończono u góry stylizowanymi łukami. We wnętrzu znajdował się gipsowy medalion o średnicy 20 cm, przedstawiający Ojca Świętego Jana Pawła II. Na jego obwodzie znajdowały się: napis- „Jan Paweł II” oraz data- 22 X 1978, mówiące o wyborze kardynała Karola Wojtyły na tron Piotrowy.
Pod kapliczką do pnia drzewa umocowana była porcelanowa figurka Matki Bożej z Dzieciątkiem na lewym ręku (wys. 24 cm). Insygnia królewskie – berło w prawej ręce Maryi, korony i jabłko z krzyżykiem w rękach Dzieciątka – wskazywały, że jest to wyobrażenie Królowej Świata. Niemieszcząca się we wnętrzu figurka pochodziła zapewne z poprzedniej, wyższej kapliczki, której zbutwiałe resztki znajdowały się pod drzewem.
Aktualnie* kapliczka, wykonana w stylu góralskim z dwuspadowym daszkiem o wydłużonych okapach, jest- jak się wydaje- dwukrotnie większa od poprzedniej i znajduje się na tym samym pniu drzewa morwowego. Skrzynię kapliczki tworzy drewniany szkielet koloru bordowego w kształcie pentaptyku, osadzony na drewnianej, stylizowanej podstawie. Część środkową pentaptyku stanowi przeszklone okno z półokrągłym łukiem u góry uwieńczonym krzyżem. Skrzydła pentaptyku stanowią przeszklone mniejsze okienka (na skrajach ze szkła miodowego) – po dwa na każdej ze stron. Całość przystrojona jest wieńcem z róż.
W środku znajdują się dwie figurki Matki Bożej: większa figurka Matki Bożej Niepokalanej w części centralnej oraz mniejsza figurka Matki Bożej z Dzieciątkiem z lewej strony (z poprzedniej kapliczki). Na tylnej ściance zawieszono obrazek Ikony Jasnogórskiej, a po prawej stronie położono opisany wcześniej gipsowy medalion upamiętniający Ojca Świętego Jana Pawła II. U podnóża pnia z kapliczką uformowany jest miniogródek ze sztucznych kwiatów, położone są znicze oraz drewniane szczątki poprzedniej kapliczki.
* Niestety, nie udało się ustalić, kto skonstruował obecną kapliczkę i aktualnie opiekuje się miejscem.
Opracowanie i zdjęcia: Jacek Biłko
Źródła:
W. Ficoń, Historia krzyżami i kapliczkami znaczona, Węgierska Górka 2010.
W. Zalewski, Święci na każdy dzień. Wydanie uzupełnione, wyd. salezjańskie, Warszawa 2001.
J. Biłko, Wywiad z Małgorzatą Sobel i własne oględziny, Cisiec 2023.
